Җибәрелде: 22.07.10 13:41. Баш исем: Искә төшерү өчен

Метонимия - (грек. metonymia - яңадан атау) - ике предметның янәшә торуы нигезендә барлыкка килгән троп. Ул охшашлануга түгел, ә предметларның үзара бер-берсе белән нык бәйләнештә булуларына, бер-берсенә керешеп торуларына нигезләнгән. Мәсәлән, Зал көлә. Тукайны ятлыйм.

Ялгызлык исемнәрнең төрле сәбәпләр аркасында күмәклек сүзләре рәтенә күчүе шулай ук метонимия күренешен барлыкка китерә: рентген, меценат - Борынгы Римда шагыйрьләрнең яклаучысы, кайгыртучысы; Нарцисс - борынгы грек мифологиясендә елга алласы Кефиссның улы, үз-үзен яратучы кеше.

Чыганак:
Татар теле. Лексикология: таблицалар, схемалар, анализ үрнәкләре, күнегүләр, сүзлекчә: Югары сыйныф укучылары һәм студентлар өчен / Г.Р.Галиуллина. - Казан: Мәгариф, 2007. - 82 нче бит.


Метонимия

Ике әйбернең янәшә булуы нигезендә барлыкка килгән күчерелмә мәгънә метонимия дип атала. Метонимия түбәндәге янәшәлекләргә нигезләнеп барлыкка килә:

1) форма (сыйдырышлы әйбер) һәм аның эчтәлеге: зур зал - зал елый; аудитория якты - аудитория игътибар белән тыңлады;

2) эш һәм аның нәтиҗәсе: отчет доклады - отчет тотты; кул кую - аның кулы;

3) материал һәм аннан эшләнгән әйбер: пыяла (чимал) - пыяла (күзлектә); резина (чимал) - резина (кереш); капрон (чимал) - капрон (оек);

4) автор (художник, язучы, композитор, уйлап табучы) һәм ул иҗат иткән әсәр, әйбер: Тукайны яратам; галифе - чалбар һәм аны кия башлаучы, Париж коммунарлары палачы генерал Галифе;

5) әйбер һәм аның эшләнү урыны: кашемир - шәлнең бер төре һәм Һиндстанның яхшы чуар шәлләр әзерли торган Кашмир провинциясе;

6) урын һәм анда булган процесс: мәйдан киң - мәйдан бетте (сабантуй мәгънәсендә).

Чыганак: http://belem.ru/tatar-tele/vuz-tat/5_____.html<\/u><\/a>

 &#1174;иб&#1241;релде: 22.07.10 13:53. Баш исем: Фразеологик әйтелмә

Фразеологик әйтелмә - мәгънәви эчтәлеге, лексик-грамматик составы ягыннан бербөтен, таркалмый торган, семантик бәйле сүзтезмә: балта суга төшү, ачык авыз, табак бит.

Телдә 3 төре аерыла:
фразеологик ныгытма - компонентлары бер-берсенә бик тыгыз бәйләнгән, аларның мөстәкыйль мәгънәләре ныгытма мәгънәсенә туры килми торган, бәлки бергә килеп кенә фразеологик ныгытма мәгънәсен бирергә сәләтле сүзтезмәләр: борчак ату, шыр җибәрү, кот очу;
фразеологик белдәмлек - компонентлары бер-берсенә бәйле булып та, алар арасындагы бәйләнеш бик көчле булмыйча, бердәмлек мәгънәсенә бергә килеп кенә ишарә итә торган күчерелмә мәгънәдәге сүзтезмәләр;
фразеологик тезмә - төзелешләре ягыннан ирекле мәгънәдәге сүзтезмәләргә якын торган, компонентлары мәгънәсе белән тезмәнең гомуми мәгънәсе тәңгәл килә торган сүзтезмәләр: акылдан язу, юл уңу, күз йөгертү.

Чыганак:
Татар теле. Лексикология: таблицалар, схемалар, анализ үрнәкләре, күнегүләр, сүзлекчә: Югары сыйныф укучылары һәм студентлар өчен / Г.Р.Галиуллина. - Казан: Мәгариф, 2007. - 93 нче бит.